Hafta içi 15 dakikalık yağış İstanbul’u sarstı. Hortumsa ekstrem hava olaylarının son örneğiydi. Havalara neler olup bittiğini Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) raporlarında hakem olarak görev yapan İTÜ Meteoroloji Mühendisliği öğretim üyesi Prof. Dr. Selahattin İncecik yanıtlıyor.
Hortum nasıl oluşuyor?
- Çok ısınan kara parçası nemli bir havayla karşılaşıp, ortamdaki hava basıncı da yüzde 10-15 oranında düşünce ısınan hava silindir şeklinde daireler çizerek yükseliyor. Bu esnada hortum oluşuyor. Dönerek oluşan hareket gri kümülüs bulutlarına kadar çıkıyor. Açık havada hortum olmaz.
En çok nerede hortum oluşuyor?
- Dünyada yılda ortalama 2 bin hortum oluşuyor. Yarısı Amerika’da, diğer yarısı da dünyanın geri kalanında oluyor. Ancak Antarktika’da olmaz çünkü zemin zaten buz. Meksika Körfezi’nden gelen havayla kıta Amerika’da kuru ve nemli hava çarpışıyor. Bu yüzden ABD’de sık sık hortum oluşuyor.
Hepsi tehlikeli mi?
- Hortumların şiddeti için kullanılan ‘fujita’ ölçü birimi var. F0 ile F5 arasında değerleri bulunuyor. Türkiye’de şu ana kadar en yüksek F1 olmuştu (Antalya’da). Üç gün önceki hortumun şiddeti F0’dı. ABD’de F5 seviyesinde olanlar var.
Türkiye’de daha önce kaç hortum olmuş?
- 1818’den bu yana kayıtlı 385 hortum olayı var. Meteoroloji Genel Müdürlüğü’ne göre de 2001’den bu yana önemli bir artış gözleniyor.
Eskiden yoktu, şimdi neden oluyor?
- Türkiye’nin yağış rejimi değişti. Uzun süreli ve düşük şiddetli yağışlar artık yok. Bir ayda beklenen yağış bir günde yağıyor. Bunların sayısı artmaya başladı. Sadece hortum değil, tüm bu hadiseler özellikle son 30 yıl içinde ciddi artış gösteriyor. 1980’lerde dünyada yılda ortalama 40 civarında sel oluyordu. Şimdi bu sayı 200’e çıktı. Giderek bu tür fırtınalar artıyor. İklim değişikliğiyle bağdaştırılarak çıkan bir artış bu. İnsan kaynaklı iklim değişikliği etkisi olmasaydı aynı veriler aynı kalırdı.
Türkiye iklim değişikliğinden etiklenecek mi?
- Güneydoğu Avrupa ve Türkiye en çok etkilenecek coğrafya. Çok dinamik bir bölgede yaşıyoruz. Güney Fransa, İtalya ya da İspanya’daki iklim şartlarından çok farklı. Türkiye’de hem sıcaklık artıyor, hem de yağış rejimi değişiyor. Türkiye’deki iklimin değişeceğine dair raporlar var.
Hortumdan nasıl korunabiliriz?
- Dış ortamdayken yapılacak en acil önlem, güvenilir ve sağlam olmayan yapılardan uzak durmak. Şiddetli rüzgâr çatıları sökerek binaların çevresinde tehlikeli ortamlar yaratır.
Türkiye’nin iklimi değişiyor
Hız (km/hız) Hasar düzeyi Fujita Ölçeği
64–116 Bazı bacalar ve ağaç dalları zarar görür. (F0)
117-180 Zayıf çatıları uçurur, ağaçları yıkar. (F1)
181-253 Ağaçlar köklerinden sökülebilir. (F2)
254-332 Sağlam yapıların çatıları uçabilir, duvarları yıkılabilir. (F3)
333-418 Sağlam binalar dahi yıkılabilir. (F4)
419-512 Binalar yerinden kopar, otomobillerin uçtuğu görülür. (F5)
kaynak: hürriyet
