11 Mart 2012 Fukuşima nükleer kazasının birinci yıldönümü. Yıllardır Çernobil'in yıldönümlerinde yazdığımız, çizdiğimiz bilimsel gerçeklere ek olarak maalesef bundan böyle üzülerek Fukişima felaketinin küresel etkileri-boyutlarını yazmaya herhalde benim ömrüm yetmeyecek.

Türkiye hala nükleer kazalar ile tüp patlamalarını bir birine benzeten politikacıların ve Fukişima’daki hidrojen patlamaları ile atmosferdeki hidrojen miktarına kıyaslayan nükleer fizikçilerin yaşadığı bir ülke. Israrla Rus Rosatom şirketi ile Akkuyu’daki projesine bizleri dinlemeden yazdığımız bulduğumuz bilgi ve bulguları göz önüne almadan başlamakta ısrarla devam ediyorlar.

Bildiğiniz gibi Rusların Bulgaristan’dan başlayıp Hindistan ve İran üzerinden, batı nükleer endüstrisine girmek için yürüttükleri nükleer santral projelerinde yaşanan teknolojik, ekonomik ve politik skandallarına nihayet Rusya’daki yüksek savcılık el koydu ve Rosatom üst düzey yöneticilerinin bu projelerde kullanılan malzeme araç-gereçlerde devamlı kalite yolsuzluklarını tespit ederek bu yöneticileri mahkemeye sevk etmiştir.

Rosatomun kendi ülkelerinde Balakove bilgesinde kurmak istedikleri VVER-1000 tipi reaktörün kendi ülkelerini güvenlik yönetmenliğine uygun olmadığını ispatlayan bağımsız nükleer bilimcilerin hazırladıkları raporlarla nasıl Moskova’daki mahkeme aracılığı ile iptal edildiğini bu belgelerin orijinallerini ve Türkçe özetini (İlişikte sizlere de yolluyorum) Sayın Enerji bakanın Müsteşarına elden ilettik. Ve Akkuyu’da kurulacak VVER-1200 tipi santralde de aynı malzemenin, teknolojinin ve aynı teknik elemanların çalışacağını söylememize rağmen sayın bakan hala Akkuyu’nun Dünyaya örnek bir santral olacağını medyada devamlı tekrarlıyor.

Fakat son gelişen Rosatom skandallarının ışığında AKP hükümetini Ruslarla yapılan Akkuyu projesinden vazgeçirme şansımız var.

Prof. Dr. Hayrettin Kılıç

RUS NÜKLEER SANTRAL ENDÜSTRİSİNİN  BALAKOVO- RUSYA  YENILGISI

Sovyet tasarımı VVER 1000 reaktörleri, 1975 ile 1985 yılları arasında geliştirildi. Birinci nesil VVER 1000/V 338 model reaktörler, Kalinin Nükleer Santrali’nin 1. ve 2. ünitesi olarak Rusya’da ve bir de Güney Ukrayna’da inşa edildi. Daha sonra geliştirilen ikinci nesil reaktörler Avrupa’da inşa edilen ve bugün işletmede olan tüm VVER 1000/V320 tipi santraller ise Rusya Balakovo, Ukranya’da Riwne, Kimeltnitski, ve Zaporoşe, Bulgaristan Kozluduy 5-6’dır.

Ayrıca Sovyetler zamanında Çekoslavakya’da kurulan Temelin santrali ise bir Sovyet tasarımı olan VVER 1000/V 320’dir ve Skoda şirketi tarafından inşa edildi, 2000 yılarında Westinghouse şirketi tarafından da I&C sistemleri modernize edildi. Fakat 2006 yılında Çekler ve Westinghouse arasında yaşanan yakıt çubuklarının modernize edilmesi projesi anlaşmazlıkla sona erdi. Bu santralde tekrar Rus yapımı nükleer yakıt çubukları kullanılıyor.

Üçüncü nesil VVER 1000/V-392:

Bu yeni nesil VVER 1000 reaktörleri, Rus tasarım ve inşaat şirketi olan GIDROPRESS’in Batılı kuruluşlarla işbirliği sonucunda geliştirildi. Aralarında Almanya’dan Siemens, GRS, Fransa’dan FRAMATOME ile Electricite de France International, Finlandiya’dan Fortum Engineering Ltd. gibi devlet ve özel kuruluşların olduğu şirketler ile yapılan işbirliği, özellikle güvenlik konusundaki iyileştirmeleri kapsıyordu. Ruslar bu tip reaktörleri Hindistan, Tayvan ve İran’da kurdu.

Fakat Rus nükleer endüstrisi doğu ülkelerindeki sertifika, lisanslama ve VVER tipi reaktörün teknolojik ve inşaat standartlarına uygulanan kolaylıkları hem Bulgaristan-Belene hem de  kendi ülkelerinde Rusya- Balakovo’da bulamadı. Türkiye’de kurulması onaylanan VVER-1200 tipi nükleer santralin bir küçük kardeşi olan VVER-1000  (sadece reaktör kazanı biraz daha büyük) Balakovo’da kurulması için başlatılan proje, bölge halkının 15 yıl süren referandumlu direnişi ve Rusya’nın en deneyimli ve  bağımsız nükleer bilimcileri-mühendisleri tarafından hazırlanan rapor sayesinde 2005 yılında iptal  edilerek Rusya’nın nükleer enerji programından çıkarıldı.

Rusya Balakova Nükleer Santralı Projesinin İptali  

Sovyet Komünist Partisi Merkez Komitesi, 1987 yılının Temmuz ayında Balakovo Nükleer Santrali’nde kurulu bulunan  dört nükleer reaktöre ek olarak iki tane daha yeni VVER-1000 tipi reaktör kurmaya karar verdi.

Rusya Radyasyon Güvenliği Kurumu (GOSATOMMNADZOR), biri 1988 yılının Temmuz ayı, diğeri de 1990 yılının Kasım’ında olmak üzere, iki kez projeyi iptal etti. Bu iptale karşın 5. ünitenin inşaatına kaçak olarak başlandı.

Balakovo kentinin bağlı olduğu Saratov Eyalet Konseyi, 1992 yılının Kasım ayında Rus Yüksek Mahkemesi’ne başvurarak, inşaatın durdurulmasını istedi.

Balakovo Bölgesi Konseyi’nin 1993 yılının Nisan ayında düzenlediği resmi halkoylamasında,  bölge halkının yüzde 72,8’i iki yeni reaktör kurulmasına “hayır” dedi. Referandumun sonuçları, Rusya Federasyonu’nun tüm ilgili kurumlarına iletildi. Rusya Parlamentosu, 30 Haziran 1993 tarihinde aldığı karar ile iki reaktörün yapımı 2010 yılına kadar olan enerji programından çıkarıldı.

Öte yandan, Saratov Eyalet Başkanı, 2000 yılında bu iki ünitenin kurulması için Rusya Federasyonu Nükleer Enerji Bakanlığına yeniden başvurdu.

Rusya Federal Hükümeti de 2001 yılının Aralık ayında bu projeyi 2010 yılı enerji programına yeniden dâhil etti. Yalnız bu karar Saratov Eyalet Konseyi’nden onay alamadı.

Balakovo Kenti Çevre Komisyonu, Rus Greenpeace ve diğer sivil toplum kuruluşları, 2004 yılı Ağustos ayında Moskova Başsavcılığı’na başvurarak, tarafsız bir bilim kurul tarafından bu reaktörlerin tasarım belgelerinin ve planlarının incelenmesini istedi

Rusya Federasyonu Ekolojik, Teknik, ve Atom Denetleme Kurumu (RosTekhNadzor), 2005 yılının Temmuz ayında bağımsız bir uzmanlar grubunun VVER-1000 reaktörlerinin tasarım belgelerini inceleyip, hem bu kurumun 2003 yılında çıkardığı (L-01-01), nükleer enerji ve endüstriyel güvenliği yönetmeliğine hem de Uluslararası Atom Enerji komisyonun standartlarına (ISO/IEC) uygunluğunun incelenip bir bağımsız rapor hazırlamasına karar verdi.

Aşağıdaki bu bilirkişi raporundaki bulgular Rus nükleer teknolojisinin hem Rusya hem de batı nükleer santral güvenlik standartlarına  uygunsuzluğu açıkça tespit edilmiştir. Bu bulgular ve sonucunda verilen karar neticesinde, bu iki nükleer reaktörün Balakovo’da yapılması Rusya hükümeti tarafından 2006 yılında iptal edilerek nükleer enerji geliştirme programından çıkarılmıştır.  Böylece, Rus nükleer endüstrisi kendi  ülkesinde ilk yenilgisini almıştır.

^{Kamu Çevre Bilirkişi Raporu 
Balakovo Nükleer Santralı’nın İkinci Bölüm İnşaatı Projesi Uzmanlar Komisyonu Kamu Bilirkişi Raporu}

^{Bu bilimsel yayımı hazırlayan Devlet Çevre Uzmanları  Komisyonu üyeleri, Balokvo Nükleer Santrali’nin ikinci aşama inşaatı için teknik ve ekonomik etkileri konusunda Rus Devlet Başkanlığı Çalışma Bakanlığı, Rusya Federasyonu Hükümeti,  Federal Rusya Kongresi, Rusya Federasyonu’nun yönetici ve hukukçu otoriterlerinden oluşan devletten bağımsız atanmış kişilerden oluşmuştur.}

^{SBN 5–94442–012-X  ©  Balakovo City Branch of the Saratov District Division of the Vserossiyskoye Obshchestvo Ohrany Prirody}

^{(Çevresel koruma için tüm Rus Kurumları 2005)}

^{Uzaman-Bilirkişi Listesi}

Stetson, Igor Nikolayevich – Chairman of the Expert Commission.

Uzmanlar Komisyonu Başkanı, Profesör, Rusya Federasyonu Endüstri Bakanlığı, Nükleer Enerji Mühendisliği Başkan Yardımcısı, Rusya Bilim ve Teknoloji Konseyi üyesi, nükleer enerji güvenliği uzmanı. 200’ün üzerinde bilimsel yayımı var.

Kuznetsov, Vladimir Michaylovich – Vice-Chairman of the Expert Commission, Rusya Federasyonu’ndaki nükleer ve radyasyon tesislerinin Güvelik Kurumu Başkanı,  Çernobil Nükleer Santrali’nde güvenlik uzmanı olarak çalıştı. 100’ün üzerinde bilimsel yayımı var.

Nazarov, Anatoly Georgiyevich- Rusya Federasyonu Çevre Güvenliği Başkanı, Çernobil Yüksek Konseyi Eş Başkanı. 250’nin üzerinde bilimsel yayımı var.

Simonov, Yevgeny Yakovlevich – Executive Secretary of the Expert Commission Uzmanlar Komisyonu Genel Sekreteri, Rusya’daki Obnisk Nükleer Tesisi’nde Nükleer Santral Kontrol Bölümü Başkanlığı-Şefliği yaptı. Nükleer Reaktör koru Geliştirme Laboratuarı Başkanı, 100’ün üzerinde bilimsel yayımı var.

Kuznetsova, Yelena Egmontovna- Nukleer Mühendis, Rusya Radyasyon Denetleme-Güvenlik Kurumu’nun Orta Rusya Bölümü Başkanı, nükleer santrallerin güvenliği konusunda 30’dan fazla bilimsel yayımı var. Minikh, Maksim Georgiyevich N.G Chernyshevsky Devlet Üniversitesi’nde jeoloji profesörü

Chuprov, Vladimir Alekseyevich -Nükleer enerji ve ekoloji uzmanı

Khudyakov, Gleb Ivanovich -Saratov Üniversitesi’nde jeoloji ve mineroloji profesörü, Balakovo Nükleer Santralı Çevre Koruma Konseyi Başkanı

Russin, Sergey Aleksandrovich - Nükleer enerji ve ekoloji uzmanı

Sayenkov, Aleksandr Sergeyevich -Balakovo Teknoloji Enstitüsü’nde Profesör, Rusya Federal Hükümeti Ekolojik, Teknik ve Nükleer Denetim Kurumu’nda uzman mühendis olarak çalışıyor. Endüstriyel risk konusunda 70 adet bilimsel yayımı var

Soldatkin, Stepan Innokentyevich–. Saratova Üniversitesi’nde jeoloji ve mineroloji profesörü

Vinogradova, Anna Mikhaylovna - Technical Secretary of the Expert Commission Uzmanlar Komisyonu Teknik Sekreteri, Balakovo Bölgesi Cevre Koruma Kurumu Başkanı 

Balakovo VVER-1000 Nukleer Santrali Raporun Ozeti

7 Bolum . Bireysel Belgelerin Değerlendirilmesi

Güç Biriminin Ana Binaları, Yapıları, Sistemleri ve Ekipmanı. Termo-mekanik Kısım (Cilt 3.1, 1. Kitap, 2 210015.0000002.00506.510-KT0301.01.-02)

Sistemlerin ve Ekipmanın Sınıflandırılması

V-392B reaktör tesisinin (RF) her ekipman parçası için sınıflandırılması, buna karşılık gelen proje kesimlerinde anlatılmaktadır. Buna Yangın Güvenlik Sigortası Talimatnamesi 1988/1997 (FSA ‘88/97, Rusça: OPB ‘88/97) uyarınca sınıflandırma tanımlaması, Nükleer Santral Tesisleri Kuralları temelinde gruplar, Genel Teknik Gereksinimler – 1987 temelinde sınıflar ve Nükleer Sanayi Kural ve Normları G-5-006-87 temelinde sismik direnç kategorileri de dahildir.

Ekipman sınıflandırmada, ekipman ile tek tek elemanların tanımlanmış işlevlerinin performansını, bunların tesislerin güvenliği üstündeki etkisini dikkate alarak, güvenlik sınıflarına ve ekipman grubuna değinmek için bir gerekçe bulunmamaktadır.

Gerçekleşen işlevlerin bu tanımlaması, onların güvenlik üstündeki etki ve/veya güvenlik kontrolüne katkı derecelerinin özellikle değerlendirilmesine olanak sağlamamakta, öte yandan bu da metinde ekipman ve aksamın uygun sınıfını (kategorisini), hem daha yüksek hem de daha alçak tahmin ederek, sınıflandırılması yoluyla metinde hatalar gözükmesine yol açmaktadır.

Böylece örneğin:

-       ayırıcı körükler için (Böl. 3.1.5) sismik direnç kategorisi alçak hesaplanarak II olarak verilmiştir; oysa I olması gerekir; aynı şey ek plakalar için de geçerlidir;

-       basınç dengeleme vanası için, güvenlik sınıfı ve ekipman grubu alçak hesaplanmıştır (Böl. 3.1.5);

-       aktif çekirdek ekipmanını ve bunun hasara karşı dayanıklılığını koruyan güvenlik işlevlerini yerine getiren reaktör kabının, mekanik özellikleri uyarınca, III. sınıfa dahil edilmesi kuşku yaratmaktadır (Böl. 3.1.1.3.2);

Sonuçlar:

Ekipman, eleman ve sistemlerin kesin bir sınıflandırılması yapılmalı ve sistemlerin olası güvenlik özellikleri tayin edilerek uygun bir kanıtlama gerçekleştirilmelidir.

Sistemlerin Genelleştirilmiş Değerlendirmesi

Sistemlerin 3. Bölümde sunulan tanımlaması çok az bilgi vermektedir. Sistem bileşenlerinin grafik çizimleri ve tanımlamaları, hemen hemen hiç yoktur (Örneğin, düzenleme çözümleri yeterince açık sunulmamış.)

Bireysel ekipman çizimlerinde-tasarımlarında denetleme noktaları, drenaj, yan sistemlerle bağlantı belirtilmemiştir; aksamın tanımı yapılmamıştır, vb.)

Şekillerde ana hataların ve özelliklerin açıklaması bulunmamaktadır.

Bir kuşak öncesi projelerde benzer sistemlerin işletilmesine ilişkin deneyim ve sonuçlar hakkında hiçbir bilgi yoktur.

Güvenilirliğin kalitatif analizi fiilen olmadığı gibi, sistem ve ekipman güvenliği yeterince kanıtlanmamıştır.

Mevcut bilgiler yetersizdir ve ancak olasılıkların daha ayrıntılı değerlendirilmesi ve aksamaların ve/veya herhangi bir acil durumun (kazaların) kantatif kanıtlaması için referans malzemesi olarak işe yarayabilir, çünkü güvenlik tasarım analizi (tasarım temelli kazalar), her teknolojik sistem için tanımlayıcı bilgi olarak sunulmadır.

Birçok durumda proses sürecinin koşulları sunulmamıştır; bir yüksek değer incelemesinin yapılacağı bağımlı ve bağımsız aksamalar formüle edilmemiş, sistemlerin teknolojik sıralaması veya ekipman tepkisi sunulmamıştır;

İlk özelliklerin sayısal değerleri eksiktir. En vahim sonuçlar bağlamında acil durum gelişmesine ilişkin olası senaryolar tahlil edilmemiştir.

Tasarım ötesi temelli kazaların koşulları incelemesinde, işletme koşullarının olağan tasarım temelli ihlallerinin, tasarım ötesi temelli kazalar kategorisine kaydırıldığı durumlar vardır.Bunun yanı sıra, belirgin sistem güvenliği analizinde, incelenen kaza başlatıcı olaylar (IE’ler) listesi eksik gözükmektedir: Örneğin bir hidrojen patlaması olarak bu tür bir aksama sunulmamış, dış etkilerin (DLE sismik etki, sel, fırtına, vb.) analizi yapılmamış, personel hataları düşünülmemiştir. İncelenen materyallerde kaza başlatıcı olayların tam listesi hiç yoktur.

Bu, tüm sistem aksamaları, dış olaylar ve personel hatalarının ön analizini öngören 1988/1997 tarihli Yangın Güvenlik Sigortası Talimatlarının (Rusya Ferderasyonu)  gereksinimlerinin ihlali olarak düşünülebilir; bu karmaşık analizin sonuçlarına göre de normal işletme (NO) koşullarının ihlaline neden olan aksamalar ayrı bir IE listesi olarak belirlenmeli, buna tasarım ötesi temelli kazaların genel bir listesi de dahil edilmelidir. Bütün aksamaların böylesi bir karmaşık inceleme ve analizi eksiktir.

Radyasyon etkilerinin, bu kapsamda personel, nüfus, çevre üstündeki etkilere ilişkin verilerin tanımlamaları ve yeterli bir analizi bulunmamaktadır. Nükleer güvenliğin korunma koşulları analiz edilmemiş, kazalar sırasında aktif çekirdek reaksiyonundaki değişim yansıtılmamıştır.

7 Bolum Sonuçları:

İşletme deneyimi ile sonuçlara ilişkin bilgi eksikliği ve V-320 projesiyle karşılaştırıldığında projenin bir dizi teknolojik sisteminin değiştiği (örneğin, buhar üreteci (jeneratörü), reaktör tesisinin aktif çekirdeği), kimi sistemlerin “birleşim” ilkesine göre tasarlandığı, vb. koşullarda, ekipman ve sistem güvenliğiyle ilgili çözümlere karmaşık bir yaklaşım bulunmaması, Balakovo Nükleer Santralı tesisinin 5 ve 6 no.lu güç birimleri projesinin gerçek konumunun değerlendirilmesini olanaksız kılmaktadır.

Aşağıda, yukarıdaki genel yorumları örnekleyen, tek tek teknolojik sistem ve ekipmana ilişkin yorumların özeti sunulmaktadır.

Nükleer Reaktör

Üniteye PWR-100 tipi (Rusça VVER-1000) (proje V-392B) bir reaktör uygulanmıştır; bunun aktif çekirdeği, uranyum-gadolinyum yakıt elemanları kullanan (gFE’ler), değiştirilmiş yakıt çubuğu dizilerinden (IFRA’lar, geliştirilmiş yakıt çubuğu dizileri) derlenmiştir.

Bu yakıt tipi, geçen kuşaklardaki basınçlı su reaktörleri için olağan olmadığından ve gFE işleyişinin yeterli deneyimi bulunmadığından, üreticinin uygulanan IFRA yapımının, reaktörün aktif çekirdeğinin genel güvenliğinde azalma olasılığını dışladığı doğrultusundaki ifadesinin, net verilerle teyit edilmesi gerekmektedir. Tüm kapalı devredeki sistemlerin aksaması durumunda nitelik analizi ve reaktör içindeki monitörlerin meteorolojik test analizi yapılmamış ve karakteristik özellikleri belirtilmemiştir

Reaktörün korunda meydana gelebilecek tasarım ve ötesini içeren kaza senaryoları ile önlemleri bu belgelerde açıkça belirtilmemiştir. Aktif koru soğutan birinci soğutma sistemindeki su seviyesi analizi belirtilmemiş. Yine aktif korda, yakıt çubuklarının iflası durumunda efektif olarak soğutma suyunun kimyasal, basınç kompozisyonu analizi yapılmamış. Kaza anında suyun kompozisyonunun nasıl değiştiği hesaplanmamış. Reaktörün normal çalışması veya bakımı sırasında çekirdek aksamını gözlemleyen dedektörler yerleri ve konumları planlarda belirtilmediği gibi, bunun için rehber de yok.

Reaktörün Ana Sirkülasyon Pompası ve Devresi
Planlarda belirtilen Rus yapımı ana sirkülasyon pompalarında kullanılan malzemeleri listesindeki materyaller eski reaktörlerdeki ile karşılaştırıldığında bu tür malzemelerin varlığı bugünkü nükleer endüstride bilinmiyor.

Birinci Soğutma Devresindeki Basınç Düzenleme Sistemleri ve Basınç Kompresörleri

- Normal çalışma süresince meydana gelecek tasarım harici aşır basınç için önlemler listesi yok;

-  Bu aşırı basıncı dışarıya atamasını sağlayacak güvenlik valflarının genel efektifliği sunulmamış;

- Soğutma suyunun kaybı anında acil suyu devreye sokan valfların çalışma değerleri belirtilmemiş.

- Birinci ve ikinci soğutma sistemindeki aşırı basıncı dengeleyen sistem hakkında yeterli bilgi yoktur;

- Yine bu sistemdeki valfların ve hidrolik contaların test bilgileri verilmemiş;

- Birinci devredeki aşarı basınç durumunda meydana gelecek aksaklıkları içeren termohidrolik hesaplar yapılmamış;

- Yine bu sistemde kullanılacak valfların kapasitesi, sayısı, testleri ve fonksiyonlarını izleyecek izleme metotları belirtilmemiştir.

- Bu sistemde kullanılacak çelik boruların herhangi bir olumsuz durumda davranışını gösterecek metal alaşımlarının değerler verilmediği gibi, bu boruların işletme süresince meydana gelecek hasarların kriterleri belirtilmemiştir. (cobalt content in nickel-containing steels, copper, nickel and phosphorus in shell plates, carbon, sulphur and silicium in carbon steels).

Buhar Jeneratörü

Her VVER tip buhar jenaratörü, birincil su çevrimindeki yüksek ısıları sevk edebilen dış çapı 16 milimetre olan, yaklaşık yatay bükülmüş 5-6 bin  borudan oluşur. Buhar jeneratörlerinin işletme ömrü ve arıza olması durumunda güvenlik analizi yapılmamıştır. Yatay buhar jeneratörlerinin en büyük sorunu, kaotik buhar üretmesidir. (Unevenness of steam production due to the spatial variation of heat flux is the driver of the shell side circulation) Ayrıca, buhar jeneratörünün konstrüksiyonu ve teknik özellikleri yeteri kadar belirtilmemiştir. Bu jeneratörlerin diğer büyük dizayn problemi olan ve jeneratörün isletme ömrünü etkileyen efektif temizleme-boşaltma(blow-down) işlemleri yeterli bulunmamıştır.

Yakıt Arızası Gözleme Sistemi (Fuel Failure Detection System FFDS)
Normal çalışma sırasında yakıt çubuklarında meydana gelebilecek bozulmalar hakkında nitel bir analiz yapılmamış

Birincil Soğutma devresindeki acil Bor enjeksiyon Sistemi

Acil BorBesleme UnitesiReaktörlerin acil durdurma mekanizması olan Borlu su pompalama-besleme sisteminin kapasitesi belirtilmemiş

Sızıntı Kontrolü ve Drenaj Sistemi
Yetersiz Su Arıtma Sistemi-1’in bağlantısı ile bitişik sistem tanımlanmamış. Birinci devrede istenmeyen delinmeler için teknik çözüm belirtilmemiş.

Gaz Boşaltma Sistemi (System of Gas Bleed-Offs)

RF’ye ilişkin ikmal gereksinimine karşın, onaylanmış konsantrasyonlar, gaz boşaltımın sisteminin performans kriterlerine göre, gaz boşaltma ekipmanları ve boru hatlarında azot yoğunlaşması ve patlamaya neden olacaktır. Bu belge, ikmal gereksinimini kanıtlamıyor ve sistemde araç güvenliğindeki patlama güvenliği ile ilgili ikinci bir merkez yok. Sistemdeki araçların patlama güvenliğini izleyecek bir çözüm yolu sağlanmamış. Tüm boru hatları ve ekipmanlarda çalışma durumunda ortaya çıkan gazlar için hesaplama sağlanmamış.  Boru hatlarındaki radyoaktif üretim gereksinmeleri ve olası kazada radyoaktivite ortaya çıkması durumunda, Yangın Güvenliği Teminatı 1988/1977 Yönetmeliği’ne göre, boru hatlarındaki sızıntıyı haber veren detektörler belirtilmemiş.

Radyoaktif Gazları Boşaltma Sistemi
Normal çalışma sırasında oluşan radyoaktif iyot gibi radyoaktif gazların ve kaza durumunda çevreye bırakılan radyoaktif gazların dağılım analizi yapılmamış ve bu konuda bir bilgi verilmemiş.

Hidrojen Patlaması Sistemi (Hydrogen Combustion System)

Bu sistem hidrojen patlaması meydana geldiğinde, yumuşak su açığa çıkar. Sistem, şarj sistemlerini çalıştırırken, gazdan arındırmayla çalışır. Tüm sistem ekipmanları için II kategori sismik direnci belirsizdir (Bağlantı, örneğin oksijen boru hattı).  Belgelerde, reaktör bölmesinin dışındaki hidrojen konsantrasyonlarının izlenmesini tanımlamıyor. Birinci devredeki patlama güvenliği için analiz (referans) yok.

Teknolojik Boşaltma Arıtması Sistemi (System of Treatment of Technological Bleed-Offs

Teknolojik boşaltma arıtması sistemi, çalışması boyunca reaktör bölmesinde açığa çıkan, gaz durumunda havada asılı olan radyoaktif iyot ve atıl gazların azalmasını sağlar. Uzmanların görüşlerine göre, ekipman dahil sistemin güvenilirlik değerlendirmelerine karşın, projenin tasarım temelli kazalar sistemi listesi yok ve tasarım temelli çalışma sistemi kazaları tanımlanmamış.

Buhar Jeneratörü Acil Su Besleme Sistemi (Emergency Feed-Water System for the SG)

Buhar jeneratörlerinin meydana gelebilecek bir kaza ya da sızma anında devreye giren acil soğutma sistemi hakkında bir bilgi yoktur.

Havalandırma Sistemlerinin Korunması (Protecting Ventilation Systems)

Bu havalandırma sisteminde kullanılan malzemenin yangına ne kadar dayanıklı olduğu belirtilmemiş.

Türbine Tesisi (Turbine Plant)

Türbin tesisi yoğuşturucu K-1000-60/1500-2M tipi ve TBB-1000-4UZ tipi türbin jeneratörü dahil, buhar jeneratörü tarafından üretilen buhar enerjisini dönüştürerek rotorda mekanik enerjiye dönüştürerek türbin jeneratörünün çalıştırılmasından başka buhar çıkararak suyun ısınmasını besleyerek ve türbinlerin çalışması ile pompaları besler, ayrıca kendine ısı sağlama sistemi ile su dağıtımının ısınması gereksinimi sağlar.

Bu türbin tesisi 4N-sınıfı olarak önerilmiş basınçlı su reaktörlerindeki gibi olmalı, arızalarda herhangi bir nükleer ya da radyasyon tehlikesi etkisi açığa çıkmaması için Yangın Güvenliği Sigortası 1988/1997 Yönetmeliği’ne uygun olmadığı saptanmıştır. Proje analizleri göstermiştir ki; tasarım sırasında kullanılan ekipmanlar ve materyaller, GOSTs ve TSs’ler bugünlerde eskimiştir, meteorolojik destekli I&ACS gereksinimlerden yoksundur, montaj ve inşaat, üretim boyunca olan kalite garantisinden yoksundur.

Kamu Çevre Bilirkişi Raporu-Ekonomi

Under the current conditions, the construction cost constitutes about 1,000 USD per kilowatt of the installed capacity (el.) or, according to the current exchange rate – 28,500 rubles per kilowatt of the installed capacity

Yukarıda verilen inşaat maliyet değerlerine göre (2005), böyle bir nükleer reaktörün kilovat/ başına inşaat maliyeti 1.000 dolardır. Yani, 1000 megavat kurul gücündeki bir nükleer reaktörün Rusya’daki kurulum maliyeti 1 milyar dolardır.

Balakovo Santral projesi belgelerinden-dokümanlarından uzmanlarca çıkarılan genel sonuçlar ve karar

Balakovo’da kurulan ilk dört nükleer reaktörü içeren santral Sovyetler zamanında, 1970’lerin sonlarına doğru, kapsamlı bir CED raporu yapılmadan kurulmuş olup, Sovyet hükümeti bu santralin yerinin tespitinde, çevre ve bölge halkının radyasyon güvenliği göz önünde bulundurulmamıştır.

Balakovo santralinde yapılması planlan yeni iki tane VVER-1000 tipi nükleer reaktörlerin dokümanları incelendiğinde, bu iki ünitenin oturacağı zeminin en az 50-100 metre derinlemesine jeolojik yapısı çıkarılmamıştır. Raporumuzun Annex 2 kısmında “Engineering and Geological Conditions” açıklandığı gibi, bu santralin birinci ünitesindeki reaktörün oturduğu beton temel tabla zemindeki kaymalar neticesinde 1982 den beri bu güne kadar en az 160 defa dengelenmek mecburiyetinde kalındığı tespit edilmiş olup diğer üç reaktörün zeminindeki kaymalar hakkındaki bilgilerde şüphelidir.  Böylece kurulması düşünülen yeni iki reaktörün meydana getireceği yeni kitlesel baskı santral zeminini daha dengesiz hale getirip santralin ana boru sistemlerinde çatlama-kırılma meydana getirme olasılığı artacaktır.

Bu projede kullanılacak materyallerin seçiminde Rusya Federal Sivil Güvenliği L-01-01 kriterleri göz ardı edilmiştir. Bu proje dokümanlarında sunulan ve santralin ana ünitelerinin teknik tanımları ve güvenliğini açıklayan bilgiler yetersiz bulunmuştur.

Bu yeni ünitelerde tasarım ve tasarım- ötesi kaza olasılıkları ve önleme planları açıkça belirtilmediği gibi santral personelinin kaza-öncesi, kaza, kaza-sonrası takip etmeleri gereken prosedür kılavuzları yetersiz bulunmuştur.

Balakovoda 4 reaktörle kurulan bu santralinin iki yeni reaktörle genişletilmesi sonucu reaktör sayısı 6 ya çıkarak ciddi kaza ihtimalleri orantılı olarak aratacak ve bu bölgede yasayan 230 bin insanin kaza anında bölgeden boşaltılması, tren ve otobüs kapasitesini üzerinde olup  daha da zorlaşacaktır. Ayrıca mevcut santralde meydan gelecek ciddi bir kaza sırasında bölgedeki sivil savunma birimleri yani barınaklar ve en önemlisi hastanelerde akut radyasyona müdahale edecek hastane ve doktor sayısı yeterli değildir.

VVER-1000 dizaynında kullanılacak ve yeni geliştirilen Acil-Pasif-Soğutma sistemi hakkındaki bilgiler simülasyon aşamasında olup yeterli deneysel araştırmalar henüz yapılmamıştır. Bunların en önemlisi; reaktör korundaki birincil soğutma sistemindeki Bor konsantrasyonun, pasif soğutma sisteminin devreye girmesi halinde meydana gelecek Termo-Kimyasal dalgalanmaların sebep olabileceği reaksiyonların analizi henüz yapılmamıştır.

VVER-1000 tipi reaktörlerin en zayıf ünitesi olan yatay buhar jeneratörlerindeki kullanılan malzemenin kalitesi ve çalışma suresince meydan gelen non-condensing gazlarinin tahliyesi ve buhar jeneratörünün isletme ömrü henüz açıkça hesaplanmamıştır.

Bu reaktörlerin altındaki bodrum bölümlerindeki havuzlarda toplanan radyo aktif ve toksik sıvıların, gözlenmesi-monitru ve reaktör binasından tahliyesi ile ilgili bilgiler uzmanlara verilen dokümanlarda bulunmamıştır.

Bu yeni iki reaktörün kurulması ekonomik açıdan dengeli bir yatırım değildir,  ticari kar yapamaz ve Balakovo bölgesindeki sosyo-ekonomik yapısına hiç bir faydası olmayacaktır. 2004 yılında Kalinin santralinin daha inşaatın yüzde ellisi bitirilmeden yapım maliyeti üç misline çıktığı göz önünde tutulursa, bu iki yeni rektörün inşaat maliyeti ve yaklaşık 100 yıl sonra isletmeden çıkarılıp- sökülme fonu hakkında yapılan hesapların çok iyimser olduğu acıktır.

Sonuc olarak bu iki VVER-1000 reaktörlerle ilgili ve bizlere sunulan resmi belgelerde yaptığımız inceleme ve araştırmalar sonucunda; ilk olarak, bu projenin Rusya Federasyonu Nükleer ve Radyasyon Güvenliği kurumunu için (Ferdaral Authority for Nuclear and Radiation Safety Supervision of Russia,  Gosatomnadzor, ), 2003 yılında çıkarılan Nükleer Enerji Normları ve regülasyonları (Federal Norms and Regulations in the Area of Nuclear Energy, L01-01, 2003),   kanunun 108 sayfasında belirtilen kodlar ve regülasyonlar? ( Codes of Regulations and regulatory documents),  yönetmeliğine uymadığı tespit edilmiştir. Ayrıca ikinci olarak bu reaktörlerin Uluslararası Güvelik Kalite Kriterleri Yönetmenliği ISO 7385 uygun olmadığı tespit edilmiştir.  ( ISO-7385, International Standards for Nuclear Power Plants Guidelines to Ensure Quality of Collected Data on Reliability)

DECISION (Ingilizce Original)

- The presented project materials are, by their content and the contained information, of formal character and do not fully meet the RD requirements of the L-01-01 list and the assigned objective.

- The choice of the site for the location of the new power units of the Balakovo NPP is extremely bad in terms of the soils stability, the seismicity, the dangerous proximity to the large industrial city Balakovo and the Volga River having the potable and hydro economic significance,

- Under the conclusions of the experts, the project is assessed as untenable in terms of the technical and economic indexes (commercially unattractive) and, as a result, guarantees no sufficient level of radiation and environmental safety for the population.

- Under the above-mentioned, the Expert Commission considers that this project must be refused an approval and forbidden to be implemented.

KARAR

Sunulan proje materyalleri, içerikleri ve içerdikleri bilgiler açısından resmi niteliktedirler ve L-01-01 listesi ile belirlenen amacın RD gereksinimlerini tam olarak karşılamamaktadırlar.

Balakovo Nükleer Santralı tesisinin yeni ünitesi için seçilen yer, toprak stabilitesi, sismik durum, büyük bir sanayi kenti olan Balakovo’ya ve hem içme suyu hem de hidroekonomik yönden önemi bulunan Volga Nehri’ne tehlikeli yakınlığı açısından, son derece kötüdür.

Uzmanların vardığı sonucu göre proje teknik ile ekonomik göstergeler açısından savunulamaz (ticari çekiciliği yoktur), dolayısıyla da nüfus için yeterli radyasyon düzeyi ve çevre güvenliği güvenceleri veremez olarak değerlendirilmektedir.

Yukarıdakiler çerçevesinde, Uzmanlar Heyeti bu projeye onay verilmemesi ve yapımının yasaklanması gerektiği görüşündedir.